DAVLIA (Δαύλεια) ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΔΑΥΛΕΙΑΣ ::. Parnassos, Viotia, Central Greece .::

Χάρτης της γύρω περιοχής

Πιέστε πάνω στις εικόνες για Μεγένθυνση!

Λιβαδειά.

Η όμορφη πρωτεύουσα της Βοιωτίας είναι χτισμένη ανάμεσα σε δύο λόφους που διασχίζονται από το ποτάμι Έρκυνα. Στην κορυφή του ενός λόφου, τού Προφήτη Ηλία, είναι ένα αρκετά καλοδιατηρημένο Μεσαιωνικό κάστρο του 14ου αιώνα. Η Λιβαδειά σήμερα είναι μια σύγχρονη πόλη με πολλά και όμορφα εμπορικά καταστήματα και έντονη νυχτερινή ζωή. Στην αρχαιότητα η Λιβαδειά ήταν γνωστή με το όνομα Μηδεία και ήταν έδρα του περίφημου μάντη του θεού Δία, Τροφώνιου. Αργότερα μετονομάστηκε σε Λεβάδεια από τον Αθηναίο Λέβαδο, που εγκατέστησε τους κατοίκους στην πεδιάδα. Αποτέλεσε μια από τις πόλεις της Βοιωτικής Ομοσπονδίας τον 8ο αι. π.Χ. Το 395 π.Χ. λεηλατήθηκε από τον Λύσανδρο και το 86 π.Χ. από τον Μιθριδάτη, γνώρισε όμως ιδιαίτερη ακμή κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη στη δεξιά όχθη της Έρκυνας, και ερείπιά της ήλθαν στο φως μετά από ανασκαφές. Τα περισσότερα (λουτρό, αγορά, δρόμος, μητρώο) καθώς και μεγάλος αριθμός επιγραφών χρονολογούνται από τον 4ο π.Χ. ως τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Ο σημαντικότερος όμως αρχαιολογικός χώρος είναι το μαντικό ιερό του Τροφωνίου, το οποίο εντοπίστηκε και ανασκάφηκε στην αριστερή όχθη της Έρκυνας, στο όρος του Αϊ-Λια. Το ιερό αυτό άλσος, το οποίο περιγράφει αναλυτικότερα ο Παυσανίας, λειτουργούσε μέχρι την κατάργηση των ειδωλολατρικών τελετουργιών από τον Θεοδόσιο Α΄. Μέσα στο άλσος, εκτός από το ιερό του Τροφωνίου, υπήρχαν χώροι ή κτίσματα αφιερωμένα στη λατρεία της Αγαθής Τύχης, του Αγαθού Δαίμονος, της Αρτέμιδος, του Ερμή, του Διονύσου και θεοτήτων του τοκετού. Υπήρχαν επίσης ο τάφος του Αρκεσίλαου, ιερά του Απόλλωνος και της Δήμητρας, καθώς και ημίεργος ναός του Διός Βασιλέως, προς τιμήν του οποίου τελούνταν κατά τον μήνα Πάναμο τα Βασίλεια, γιορτή με αγώνες και πομπές κανηφόρων που καθιερώθηκε το 371 π.Χ. σε ανάμνηση της νίκης των Βοιωτών στα Λεύκτρα. Μετά την κατάληψη της νότιας Ελλάδας από τους Φράγκους της Δ΄ Σταυροφορίας (1204), η Λιβαδειά παραχωρήθηκε στον «κύριο των Αθηνών» Όθωνα Δελαρός και, έναν αιώνα αργότερα, μετά την ήττα των Φράγκων από τους Καταλανούς στη μάχη του Κηφισού (1311), οι κάτοικοι παρέδωσαν το κάστρο της πόλης στους νικητές με αντάλλαγμα την παραχώρηση προνομίων. Η καταλανική κυριαρχία συνεχίστηκε υπό την επικυριαρχία του βασιλιά της Σικελίας Φρειδερίκου ως τον Μάιο του 1388, οπότε η περιοχή του «δουκάτου των Αθηνών» περιήλθε στον Νέριο Ατζαγιόλι, μέλος φλωρεντινού τραπεζικού οίκου. Δύο χρόνια μετά την παράδοση της Αθήνας στον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή (1458). Το 1820 η πόλη ήταν το κέντρο των ενεργειών της Φιλικής Εταιρείας, στην οποία είχαν μυηθεί οι πρόκριτοί της. Ο Αθανάσιος Διάκος, που είχε αναλάβει την αρχηγία των όπλων της Λιβαδειάς, σε συνεργασία με τον σύντροφό του Βασίλη Μπούσγο και με τους προκρίτους Ιωάννη Λογοθέτη, Ιωάννη Φίλωνα και Λάμπρο Νάκο, προετοίμασαν την εξέγερση. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης η πόλη δοκιμάστηκε επανειλημμένα από τις τουρκικές στρατιές που κατευθύνονταν στην Πελοπόννησο, και στην περιοχή δόθηκαν οι τελευταίες μάχες του Αγώνα. Κατά τις επιχειρήσεις του 1828 στην Ανατολική Στερεά με επικεφαλής τον Δημήτριο Υψηλάντη, οι Τούρκοι που βρίσκονταν στη Λιβαδειά πολιορκήθηκαν από το σώμα του Βάσου Μαυροβουνιώτη και από άτακτο ιππικό, και στις 5 Νοεμβρίου 1828 παρέδωσαν την πόλη. Νέο τουρκικό σώμα υπό τον Μαχμούτ πασά κατέλαβε και πάλι τη Λιβαδειά, αναγκάστηκε όμως να την εγκαταλείψει τις 8 Φεβρουαρίου 1829, για να αποφύγει την κύκλωση. Αμέσως η Λιβαδειά άρχισε να ανασυγκροτείται. Οι αρχαίες πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης, στον ποταμό Έρκυνα, από τις οποίες υδρεύεται και σήμερα η πόλη, το πέτρινο θέατρο της Κρύας, οι νερόμυλοι και το πράσινο της περιοχής δίνουν μια νότα ομορφιάς. Τα ερείπια του μαντείου του Τροφωνίου, το μεσαιωνικό κάστρο, από το οποίο διατηρούνται περίβολοι και προμαχώνες, που επεκτάθηκε από τους Φράγκους και τους Καταλανούς, το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία που είναι κτισμένο κοντά στα ερείπια ναού του Διός Βασιλέως καθως και το εκκλησάκι της Αγίας Ιερουσαλήμ στη σπηλιά της Ζωοδόχου Πηγής, δίπλα στο εκκλησάκι του Αϊ-Μηνά είναι μερικά άλλα αξιοθέατα. Κάθε Σεπτέμβριο διοργανώνονται από το Δήμο Λεβαδείας τα "Τροφώνια", πολιτιστικές εκδηλώσεις με θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, συναυλίες, εκθέσεις, happenings κ.ά. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων του εορτασμού του χαρακτηριστικού Ρουμελιώτικου Πάσχα, η πόλη στολίζεται πανηγυρικά. Ψήνονται αρνιά, κοκορέτσια και σπληνάντερα, παλαιότερα στην κεντρική πλατεία και τους δρόμους, ενώ σήμερα στο χώρο της Κρύας, όπου οι ντόπιοι και οι επισκέπτες κερνιούνται άφθονο φαγητό και κρασί. Το γλέντι ολοκληρώνεται με δημοτική μουσική και παραδοσιακούς χορούς.

Χαιρώνια.

Ενα χωριό με σπουδαίο αρχαιολογικό ενδιαφέρον και ειδικά η θέση Μαγούλα, κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Ήταν υποτελής του Ορχομενού ως το τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., κατόπιν αποτέλεσε μία από τις ένδεκα Βοιωτικές επαρχίες. Είναι ο τόπος γέννησης του Πλούταρχου. Η Χαιρώνεια, πόλη της Βοιωτίας και πατρίδα του Πλούταρχου, γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά την αρχαιότητα. Τοποθετείται στην ίδια περίπου θέση με το σημερινό ομώνυμο χωριό της επαρχίας Λειβαδιάς. Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για την Ομηρική πόλη Άρνη αλλά αυτή η πληροφορία δεν είναι εξακριβωμένη, ούτε τεκμηριώνεται από τα ευρήματα. Τον 5ο αι. π.Χ. η Χαιρώνεια ήταν κώμη του Ορχομενού κατά τη μαρτυρία του Θουκυδίδη (4,76) ενώ το 447 π.Χ. καταλήφθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από την Αθήνα. Η γεωγραφική της θέση την τοποθετεί στο κέντρο των εχθροπραξιών μεταξύ Βοιωτών και Αθηναίων. Στην περιοχή της Χαιρώνειας έγινε το 338 π.Χ. η ξακουστή μάχη, γνωστή ως μάχη της Χαιρώνειας, μεταξύ του Φίλιππου του Β΄ βασιλιά της Μακεδονίας και των υπόλοιπων ενωμένων δυνάμεων των ελληνικών πόλεων-κρατών. Το μαρμάρινο λιοντάρι στήθηκε στο πολύανδρο των Θηβαίων ιερολοχιτών που σκοτώθηκαν το 338 π.Χ. στη μάχη κατά του Φιλίππου Β΄ και του γιου του Αλέξανδρου. Δέσποζε στη μέση της βόρειας πλευράς ενός κτιστού ορθογώνιου περιβόλου μήκους περίπου 24 μέτρων και πλάτους 15 μέτρων. Κατά την ανασκαφή που διεξήχθη στο χώρο βρέθηκαν 254 σκελετοί διατεταγμένοι σε επτά σειρές. Το μνημείο αναστηλώθηκε κατά τη περίοδο 1902 - 1904. Το ύψος του λέοντος φτάνει τα 5,5 μέτρα ενώ το βάθρο έχει ύψος 3 μέτρων. Μία άλλη μεγάλη μάχη έγινε στη περιοχή της Χαιρώνειας το 86 π.Χ. Σε αυτή είχαν συμπαραταχθεί ο Μιθριδάτης Ταξίλλης με τον Αρχέλαο ενάντια στον Σύλλα. Την μάχη αυτή περιγράφει διεξοδικά ο Πλούταρχος στηριζόμενος στα υπομνήματα του ίδιου του Σύλλα (Σύλλας, 15-21 ). Στην κορυφή του βραχώδους υψώματος 'Πέτραχος' σώζονται τα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης και είναι ορατό μέρος του οχυρωματικού τείχους. Στους πρόποδες του υψώματος 'Πέτραχος', στα ριζά της ακρόπολης βρίσκεται το μικρό σε μέγεθος αρχαίο θέατρο της Χαιρώνειας, αφιερωμένο στη διονυσιακή λατρεία. Το μοναδικό τμήμα του θεάτρου που διακρίνεται σήμερα είναι το κοίλο, εξ' ολοκλήρου λαξευμένο στο βράχο. Είναι προσανατολισμένο προς την Ανατολή και παρουσιάζει αρκετές φάσεις κατασκευής. Στην αρχική του φάση, η οποία χρονολογείται στο δεύτερο ήμισυ του 5ου αι. π.Χ., το κοίλο είχε ευθύγραμμα εδώλια και η χωρητικότητά του δεν πρέπει να ξεπερνούσε τους χίλιους θεατές. Στην ελληνιστική περίοδο αρχίζει σταδιακά να διαμορφώνεται το θέατρο με τα ημικυκλικά εδώλια που φαίνονται σήμερα. Το κοίλο διέτρεχαν πλέον τρία διαζώματα. Στην ρωμαϊκή εποχή το κοίλο διευρύνθηκε και πάλι και με τη βοήθεια πλευρικών αναλημμάτων πήρε πεταλοειδή μορφή. Δεν διατηρείται κανένα ίχνος από το σκηνικό οικοδόμημα, το οποίο σύμφωνα με επιγραφή του 3ου αι. π.Χ. διέθετε και προσκήνιο. Αξιόλογο επίσης το αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνιας με σημαντικά Νεολιθικά ευρήματα,το αρχαίο θέατρο και η ακρόπολη με τα τοίχοι να διασώζονται από τους ελληνιστικούς χρόνους.

Ορχομενός.

Mια από τις πιό παλιές και πλούσιες πόλεις στην αρχαία Ελλάδα. Ο Ορχομενός (πρώην Πετρομαγούλα), αποτελεί έδρα του Δήμου Ορχομενού. Κατά τους ιστορικούς χρόνους ήταν γνωστός ως 'πόλη των Χαρίτων' καθώς οι Χάριτες ήταν οι σπουδαιότερες θεότητες του τόπου και προς τιμή τους διεξάγονταν μουσικοί, ποιητικοί και ρητορικοί αγώνες στο θέατρο της πόλης. Αξίζει να επισκεπτείτε: Την βυζαντινή εκκλησία της κοίμησης της Θεοτόκου του 9 αιώνα, τον Μινωικό θολωτό τάφο γνωστό ως θυσαυρός του Μινύα. Υπολογίζεται ότι χτίστηκε κατά τη 2η χιλιετηρίδα π.Χ. Για τους αρχαιολόγους ο τάφος του Μινύα, τόσο για την τεχνική του τελειότητα, όσο και για την εσωτερική του διακόσμηση, θεωρείται ανώτερος του τάφου του Ατρέως των Μυκηνών κι ένα από τα πιο έξοχα μνημεία της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής. Ο τάφος ήταν άθικτος στα χρόνια του Παυσανία (160 μ.Χ.) αλλά όταν ανασκάφηκε από τον Σλήμαν δεν είχε γλυτώσει από τους τυμβωρύχους και γι' αυτό δεν βρέθηκαν αντικείμενα χάλκινα ή ασημένια ή χρυσά όπως σε άλλους θολωτούς Μινυακούς τάφους. Στους ανατολικούς πρόποδες του Υφάντειου λόφου και βόρεια του θολωτού τάφου του Μινύα, βρίσκεται το θέατρο - ωδείο που έφερε στο φως το 1972 ο καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών και έφορος αρχαιοτήτων Θ. Σπυρόπουλος. Το θέατρο είναι λαξευμένο στο βράχο, κτίστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε μέχρι και τους ύστερους Ρωμαϊκούς χρόνους. Το κοίλο του είναι ενιαίο με 12 σειρές εδωλίων, που είχαν γίνει από πώρο, ενώ οι διάδρομοι είχαν γίνει από σκληρό ασβεστόλιθο. Η πεταλοειδής διάμετρος της ορχήστρας ανέρχεται σε 16 μέτρα. Το κάστρο του Ορχομενού δεσπόζει στην πανάρχαια Φωκικοβοιωτική οδό που ένωνε τη βόρεια με τη νότια Ελλάδα. Έτσι από εδώ ελεγχόταν πιο έγκαιρα και πιο αποτελεσματικά αφού από την κορυφή του η ματιά φτάνει ανεμπόδιστη όχι μόνο στη Φωκίδα, αλλά και στη Λοκρίδα και στα βουνά της Εύβοιας. Η ακρόπολη του Ορχομενού είναι χτισμένη με τους κανόνες της πολεμικής αρχιτεκτονικής. Αρχιζε από τους ανατολικούς πρόποδες του Υφάντειου λόφου και σχηματίζοντας ένα τεράστιο τρίγωνο αγκάλιαζε με την πλατειά του βάση την πλαγιά του βουνού, πάνω από τον θολωτό τάφο του Μινύα, κι έφτανε με το οξύ του μέρος στην κορυφή. Εκεί σε ύψος 233 μέτρων κι επάνω σ' ένα πελώριο βράχο υψώνεται ένας τετράγωνος κι επιβλητικός πύργος. Η πηγή των Χαρίτων, σε θέση πλούσια σε φυσική ομορφιά και στολισμένη με θρύλους και μύθους. Σ' αυτήν οι αρχαίοι Ορχομένιοι κατέβαιναν για νερό από πελεκημένη στο βράχο σκάλα, γιατί μέχρι εκεί έφτανε η λίμνη της Κωπαίδας. Πελεκημένα στο βράχο 88 σκαλιά ανεβάζουν ως τον πύργο. Στο εσωτερικό του μεγάλη, πελεκημένη κι αυτή στο βράχο, δεξαμενή εξασφάλιζε στους έγκλειστους το νερό. Κυκλώπιοι ογκόλιθοι κρατούν στη ράχη τους τον επισκευασμένο σε διάφορες εποχές πύργο και την υπόλοιπη οχύρωση. Τμήματα του κάστρου αποτελούνται εξωτερικά από τεράστιους ογκόλιθους. Η Παναγία της Σκριπούς. Για εκατοντάδες χρόνια ήταν ανδρικό μοναστήρι και μόνο κατά τον τελευταίο αιώνα λειτούργησε σαν ενοριακός ναός. Ο ναός είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλλο, με προεξέχουσες τις κεραίες του σταυρού και στενό νάρθηκα. Από το αρχικό συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο, όπως αποδεικνύει το τρισυπόστατο Ιερό Βήμα. Η πηγή των Χαρίτων, σε θέση πλούσια σε φυσική ομορφιά και στολισμένη με θρύλους και μύθους. Σ'αυτήν οι αρχαίοι Ορχομένιοι κατέβαιναν για νερό από πελεκημένη στο βράχο σκάλα, γιατί μέχρι εκεί έφτανε η λίμνη της Κωπαίδας.

Αράχωβα.

Σε υψόμετρο 940μ στις βόρειες παρυφές του Παρνασσού είναι χτισμένος ο παραδοσιακός οικισμός της Αράχωβας ή Ράχωβα (που σημαίνει την ένωση σε μια πόλη των κατοίκων, που ζούσαν σε μικρούς οικισμούς, «τας ώβάς», στις ράχες της περιοχής), όπως ήταν γνωστή ως τα χρόνια της Επανάστασης, με θέα κάτω στην κοιλάδα που σου κόβει την ανάσα. Η πόλη έχει γύρω στους 3.300 κατοίκους. Η περιοχή της Αράχωβας έχει πανάρχαιη ιστορία. Είναι γεμάτη από αρχαίες οικίσεις, που ανάγονται ως το 1200 π.χ., και διάσπαρτα ίχνη της αρχαιότητας από τον Παρνασσό ως το Ζεμενό κι ως κάτω στην κοιλάδα του Πλειστού. Στο Κωρύκειο Αντρο τα αρχαιότερα ίχνη ανάγονται στα νεολιθικά χρόνια (3000 π.χ. περίπου). Στη δυτική πλευρά της Αράχωβας υπήρχε η Ανεμώρεια ή Ανεμώλεια, πόλη ομηρική, αναφερόμενη απ' τον Όμηρο μαζί με την Κυπάρισσο, που τοποθετείται στα ανατολικά της Αράχωβας. Αρχαιότατη πόλη η Λυκώρεια, ψηλά στον Παρνασσό μας οδηγεί στον καιρό του Κατακλυσμού. Τότε στη Λιάκουρα, την πιο ψηλή κορυφή του βουνού (2457 μ.) στάθηκε η κιβωτός του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, που γέννησαν τον Έλληνα, γενάρχη των Ελλήνων. Αλλά και το ίδιο όνομα Παρνασσός, λέξη προελληνική, μας φέρνει στα βάθη του χρόνου, πριν από το 2000 π.χ. Με διαρκή ιστορική ζωή η περιοχή εμφανίζει οικισμούς και στα βυζαντινά χρόνια (παλαιοχριστιανικοί οικισμοί Πάνιας). Σύμφωνα με μαρτυρίες, στα 1435 μ.χ. "η Αράχωβα είναι πόλη πολυάνθρωπη". Στο 16 αιώνα εμφανίζει άνθηση και το 1728 αναφέρεται ως "η διασημότερη κώμη στον Παρνασσό". Στα 1826 η μάχη της Αράχωβας έσωσε την επανάσταση των Ελλήνων. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης αντιμετώπισε νικηφόρα 2000 Τουρκαλβανούς, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στη δυτική έξοδο της πόλης προς τον Παρνασσό έχει στηθεί μαρμάρινη προτομή του Γ. Καραϊσκάκη, πάνω σε πέτρες, συμβολικό τρόπαιο νίκης 300 τουρκικών κεφαλών, που στήθηκε μετά την μάχη. Σήμερα, λόγω της αλματώδους ανάπτυξης των χιονοδρομικών κέντρων του Παρνασσού αλλά και του τόπου γενικότερα σε όλους τους τομείς ο τουριστικός τομέας έχει τον πρώτο λόγο στην οικονομία κάνοντας την ένα πολύ σημαντικό τουριστικό θέρετρο με κοσμικό χαρακτήρα που όμως συνδυάζει στοιχεία λαϊκής αρχιτεκτονικής: πέτρινα σπίτια, πλακόστρωτα σοκάκια, γραφικά αρχοντικά, θολωτές αυλόπορτες, ιστορικές βρύσες και όμορφες εκκλησιές, αποθέωση της πέτρας. Πρέπει να δείτε τα παραδοσιακά καρπίτια, τα είδη λαϊκής τέχνης και υφαντά, τα μάλλινα χαλιά, τα ταγάρια και τις φλοκάτες, αλλά και να δοκιμάσετε το παραδοσιακό τοπικό τυρί Φορμαέλλα που σερβίρεται τηγανητό καθώς και άλλες τοπικές συνταγές. Μεγάλη γιορτή στις 23 Απριλίου του Αγίου Γεωργίου. Οι εκδηλώσεις κρατούν 3 μέρες και περιλαμβάνουν και έναν αγώνα δρόμου ηλικιωμένων, ντυμένων με τις ντόπιες παραδοσιακές φορεσιές. Επακολουθεί γλέντι με σουβλιστό αρνί. Αξίζει να δείτε και το Κωρύκειο Άντρο. Σπήλαιο γεμάτο σταλακτίτες και σταλαγμίτες που μοιάζουν με κώρυκους, δηλαδή δερμάτινους σάκους για την προπόνηση των αρχαίων πυγμάχων. Το Κωρύκειο Άντρο είναι ονομαστό, όχι μόνο στο μύθο, αλλά στον κόσμο της αρχαιότητας και τους συγγραφείς του, «είναι το πιο αξιοθέατο από όλα τα σπήλαια που είδα», σημειώνει ο Παυσανίας, που το επισκέφθηκε τον 1ο αιώνα μ.Χ. Από τον ίδιο προέρχεται η πληροφορία ότι υπήρχε τότε τρεχούμενη πηγή μέσα στη σπηλιά. Η είσοδος, από τα πρώτα βήματα μέσα σ' αυτό, εκ πρώτης όψεως, είναι χωρίς ενδιαφέρον, έτσι καθώς από το φως μπαίνεις στο σκοτάδι. Πριν όμως τα μάτια σου συνηθίσουν σ' αυτό, ακούς ένα μονότονο Θόρυβο που κάνουν οι χοντρές σταγόνες νερού όταν είναι άνοιξη νομίζεις ότι ακούς την τριβή των αιώνων πάνω στους σταλαγμίτες- που πέφτουν στο δάπεδο μέσα σ' αυτόν το χώρο που είναι 90 μέτρα μήκος και 60 μέτρα πλάτος. Ωραίος και ιερός τόπος αλλά τον χειμώνα, με τα χιόνια, ξεχάστε τον καλύτερα. H πρόσβαση στην πλαγιά όπου βρίσκεται, με τα κάμποσα μέτρα χιόνι, είναι πολύ δύσκολη.

Δελφοί.

Για τους αρχαίους ήταν ο ομφαλός της γής. Ο Απόλλωνας, θεός της κάθαρσης και του αληθινού χρησμού, κυριάρχησε στις παλαιότερες λατρείες του τόπου. Δίδαξε στους ανθρώπους το 'μέτρο', δηλαδή τη σωφροσύνη και τη μετριοπάθεια και αναδείχτηκε ως η πιο ηθική και ειρηνική έκφραση του ελληνικού πνεύματος. Το περιβόητο Μαντείο, στο οποίο ο μαντικός λόγος του θεού δινόταν από το στόμα της Πυθίας, τη μεγαλύτερη ιέρεια μάντης της αρχαιότητας, διευθυνόταν από το λεγόμενο ιερατείο, δηλαδή από ιερείς με βαθιά μυσταγωγική μόρφωση. Από τον 6ο έως τον 4ο αιώνα π.χ. το Μαντείο βιώνει τη μεγαλύτερη ακμή του ενώ ο τελευταίος χρησμός που δόθηκε ήταν το 362 π.χ. Κάθε ισχυρή πόλη της Αρχαίας Ελλάδας είχε χτισμένο στους Δελφούς το θησαυροφυλάκιο της. Ο φιλόσοφος Ηράκλειτος (500π.χ.) υποστήριξε ότι το Μαντείο ούτε αποκρύπτει, ούτε αποκαλύπτει την αλήθεια, μόνο την υπαινίσσεται. Επιπλέον, οι Δελφοί με το γνωστό θεσμό των Αμφικτιονιών, έδωσαν το σύνθημα για φιλία, αδελφότητα και ειρηνική συνύπαρξη των λαών, ως θεμελιώδη επιδίωξη της Δελφικής Ιδέας. Μια εξαιρετικά εντυπωσιακή απόδειξη του διεθνούς κύρους του ιερού του θεού του Φωτός, ήταν το πλήθος των αφιερωμάτων από ηγεμόνες, πόλεις και πλούσιους ιδιώτες, τόσο σε ποιότητα, όσο και σε καλλιτεχνική αξία, από τα οποία -δυστυχώς- διασώθηκαν ελάχιστα. Πρέπει οπωσδήποτε να επισκευτείτε τον ναό του Απόλλωνα, απίστευτος είναι και ο ναός της Αθηνάς Προνοίας (στο πορτοκαλί της αυγής), μέσα στο οποίο ένα κυκλικό οικοδόμημα δωρικού ρυθμού, η θόλος, είναι πραγματικό αριστούργημα, το αρχαίο θέατρο και η κασταλία πηγή που βρίσκεται στην χαράδρα με τις Φαιδριάδες Πέτρες. Σε επαφή με τη βορειοδυτική γωνία του περιβόλου του ιερού του Απόλλωνος, βρίσκεται το αρχαίο θέατρο των Δελφών, μοναδικά ενταγμένο στο φυσικό τοπίο. Κατασκευασμένο τον 4ο αιώνα π.Χ. από παρνασσικό τιτανόλιθο επιδιορθώθηκε με μικρές αλλαγές τον 2ο αιώνα π.Χ. και κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Το κοίλο προσαρμοσμένο στο περιβάλλον, έχει περισσότερο βάθος παρά πλάτος και αποτελείται από τριάντα πέντε σειρές εδωλίων που χωρίζονται με διάζωμα σε δύο μέρη με επτά κερκίδες και είκοσι επτά σειρές στο κάτω και οκτώ σειρές στο επάνω μέρος. Υπολογίζεται ότι χωρούσε 5.000 θεατές. Από τα σωζόμενα λείψανα του σκηνικού οικοδομήματος διαπιστώνεται πως το προσκήνιο και η καθαυτό σκηνή ήταν χωρισμένα σε τρία μέρη. Στην περιφέρεια της πλακοστρωμένης ορχήστρας υπάρχει αποχετευτικός αγωγός. Αλλά και το αρχαιολογικό μουσείο των Δελφών που είναι πολύ πλούσιο σε ευρήματα και απαράμιλλα έργα τέχνης όπως τα γλυπτά της ζωφόρου του θυσαυρού των Σιφνίων, τη Σφίγγα των Ναξίων, τους δύο Κούρους, τα χρυσελεφάντινα της ανασκαφής του 1939, το άρμα του Απόλλωνα, τις παραστάσεις του Διονύσου και Απόλλωνα που ήταν στα αετώματα του ναού, τον Αντίνοο από τα ωραιότερα ρωμαικά αγάλματα και τον διάσημο Ηνίοχο αλλά και δεκάδες άλλα ευρήματα. Δείτε επίσης το σπίτι του Σικελιανού (Μουσείο Δελφικών Γιορτών) όπου έμειναν ο Άγγελος και η Έυα Πάλμερ-Σικελιανού το οποίο φιλοξενεί πολύ φωτογραφικό υλικό από τις Δελφικές γιορτές το 1927 και 30 όπου για πρώτη φορά, από την αρχαιότητα οργάνωσαν, παραστάσεις αρχαίου δράματος. Επίσης πολύ όμορφη είναι η θέα αλλά και ο μυστικισμός που δημιουργεί το περιβάλλον. Η νέα πόλη των Δελφών, η οποία μεταφέρθηκε ένα χιλιόμετρο πιο δυτικά, μετά τις ανασκαφές του 1892, έχει να παρουσιάσει σύγχρονη τουριστική υποδομή και είναι έτοιμη να φιλοξενήσει όλες τις κατηγορίες των επισκεπτών. Εδώ υπάρχει το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, που έχει ως κύριο στόχο την αναβίωση των Δελφών ως ευρωπαϊκού και παγκοσμίου πνευματικού κέντρου, με δραστηριότητες διεθνούς κλίμακας, το σπίτι του Αγγέλου και της Εύας Σικελιανού, το οποίο έχει μετατραπεί σε Μουσείο Δελφικών Εορτών, το παράρτημα της Σχολής των Καλών Τεχνών και πλήθος καταστημάτων και εργαστηρίων ειδών λαϊκής τέχνης.

Δίστομο.

Μια πόλη με μεγάλη ιστορική σημασία για το σημαντικό της ρόλο στην επανάσταση του 1821 αλλά και κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο όπου και έγινε η μεγάλη σφαγή του Διστόμου το 1944. Ενδιαφέρον είναι το μούσειο της πόλης με ευρήματα από την αρχαία Άμβροσσο (σημερινό Δίστομο), την Αντίκυρα και την Μεδεώνα (σημερινή παραλία Διστόμου), πόλεις της αρχαίας Φωκίδας. Η αρχαία ακρόπολη Μεδεών χτισμένη στη βορειοδυτική πλαγιά του λόφου του Αγίου Θεοδώρου κατηφορίζει προς τον κόλπο της Αντίκυρας προστατευόμενη από Βορρά από της βουνοκορφές των ορεινών όγκων. Η ύπαρξη αρχαίων καταλοίπων στο λόφο ήταν ήδη γνωστή από τις περιγραφές των περιηγητών του 19 ου αιώνα. Το 1907 διεξήχθη η πρώτη αρχαιολογική έρευνα από τον έλληνα αρχαιολόγο Σωτηριάδη η οποία έφερε στο φως τμήμα μυκηναϊκού νεκροταφείου στη βορειοανατολική πλαγιά. Το 1940 ο γάλλος αρχαιολόγος Amardy ταύτισε τα αρχαία κατάλοιπα με την αρχαία πόλη Μεδεών. Η ανασκαφές έφεραν στο φως κατάλοιπα κατοίκησης από την εποχή του χαλκού έως τα ελληνιστικά χρόνια. Σημαντικότατη όμως ήταν η ανασκαφή 270 περίπου τάφων, μυκηναϊκής, γεωμετρικής, αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής εποχής που απέδωσε πλήθος κινητών ευρημάτων: αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, σφραγιδόλιθους, νομίσματα και επιτύμβιες στήλες. Στα χρόνια του Παυσανία η πόλη είχε ήδη ερημώσει και κατοικούταν μόνο ο πεδινός χώρος στα νότια του λόφου των Αγίων Θεοδώρων. Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν επίσης μια μικρή βυζαντινή εκκλησία του 11ου αιώνα, χτισμένη πάνω σε ρωμαϊκό κτήριο, η οποία είχε με τη σειρά της μετατραπεί σε οχυρωτικό πύργο κατά τον 14ο αιώνα. Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να δει τα σωζόμενα οχυρωματικά τείχη της αρχαίας ακρόπολης που μέρος τους στέκει ακόμα ορατό. To σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο της Ελλάδας του 11ου αιώνα, η Μονή Οσίου Λουκά του Στειριώτη όπου υπάρχει και η σωρός του Οσίου, είναι ιδρυμένο σε γραφική πλαγιά στις δυτικές υπώρειες του Ελικώνα, κοντά στην αρχαία Στειρίδα. Χτισμένο από το Βυζαντινό αυτοκράτορα Ρωμανό ΙΙ το 946 βρίσκεται 10χιλ. ανατολικότερα και διατηρεί σπάνια ψηφιδωτά που εκπροσωπούν τον αυστηρό και αφηρημένο ρυθμό της Μεσοβυζαντινής τέχνης και τοιχογραφίες του πρώτου μισού του 11ου αιώνα. Το μοναστήρι με τις δύο μεγάλες εκκλησίες (το ναό της Παναγίας και το Καθολικό), την Κρύπτη, το καμπαναριό, τα κελλιά και τα άλλα κτίσματα, αφιερωμένο στο θαυματουργό τοπικό άγιο, απέκτησε σύντομα μοναδική ακτινοβολία και τούτο γιατί η μορφή της τέχνης του θεωρείται πρότυπο για τα βυζαντινά μνημεία του 11ου αιώνα. Βασική πηγή των πληροφοριών μας για το μοναστήρι και τον Όσιο Λουκά είναι ο Βίος του, που συνέταξε ανώνυμος μαθητής του το 962, λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Οσίου το 953. Στα θεία χαρίσματα του ασκητή Οσίου οφειλόταν η στενή του σχέση με τους στρατηγούς του Θέματος της Ελλάδος, με έδρα την ακμάζουσα τότε Θήβα. Οι στρατηγοί Πόθος, γιός του Λέοντος Αργυρού, και ο Πρωτοσπαθάριος Κρηνίτης ο Αροτράς τίμησαν τον Όσιο. Ο Κρηνίτης μάλιστα άρχισε να κτίζει με έξοδά του εκκλησία, όσο ζούσε ο Όσιος, το 946, στο όνομα της Αγίας Βαρβάρας. Δύο χρόνια μετά το θάνατο του Οσίου οι μαθητές και συμμοναστές του τελειοποίησαν και κόσμησαν την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. Η οικοδομή του Καθολικού, που τοποθετείται χρονολογικά στις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα, αποδίδεται, σύμφωνα με την παράδοση, σε τρεις αυτοκράτορες του Βυζαντίου: Τον Ρωμανό Β΄(959-963), τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο (976-1028) και τον Κωνσταντίνο Θ΄ τον Μονομάχο(1024-1056).

Κυριάκιο.

Το Κυριάκι είναι κτισμένο στις δυτικές πλαγιές του Ελικώνα, σε υψόμετρο 718 μέτρων, και βρίσκεται περιτριγυρισμένο από σπάνιας ομορφιάς δάσος κεφαλονίτικης ελάτης. Το όμορφο αυτό χωριό έχει πληθυσμό 2.470 κατοίκους, που αγαπούν τον τόπο τους και καμαρώνουν με την ομορφιά του, και μιλούν μέχρι σήμερα την αρβανίτικη διάλεκτο. Το χειμώνα χιονίζει πολύ συχνά και σχεδόν 2 - 3 μήνες το χρόνο το χωριό είναι καλυμένο από πολλά χιόνια. Τρεις διαφορετικές διαδρομές συνδέουν το χωριό με τον υπόλοιπο νομό. Ένας δρόμος 24 χλμ. μέσα στα έλατα, ενώνει το Κυριάκι με την πρωτεύουσα της Βοιωτίας, Λιβαδειά. Επίσης, μετά το Δίστομο και το Στείρι συναντούν οι εκδρομείς το χωριό, καθώς ανεβαίνουν στον Ελικώνα. Τρίτη επιλογή είναι η διαδρομή μέσω της Αγίας Τριάδας, στην οποία, ολοκληρώνοντάς την, συναντούν την Αρβανίτσα, έναν χώρο δασικής αναψυχής. Η κεντρική πλατεία με την εκκλησία του Ιωάννη του Προδρόμου και τον γέρικο πλάτανο και η πλατεία με το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου προσφέρονται για χαλάρωση και ξεκούραση του επισκέπτη. Λίγο πιο πάνω από την κεντρική πλατεία, βρίσκεται η παλιά εκκλησία της Παναγίας με το θεατράκι και την παιδική χαρά και πίσω της, η πέτρινη, Μεγάλη Βρύση, η οποία τα περασμένα χρόνια τροφοδοτούσε τους κατοίκους με νερό. Στη βόρεια άκρη του Κυριακίου, βρίσκεται το εκκλησάκι του Ιωάννη του Προδρόμου με τον καταπράσινο περιβάλλοντα χώρο και την θέα προς το Παλιόκαστρο, ένας λόφος απέναντι από το χωριό στον οποίο ήταν χτισμένη η αρχαία Φωκική πόλη Φλυγόνιον, της οποίας τα ερείπια του κάστρου, οι δεξαμενές και οι σκαλιστοί τάφοι συνυπάρχουν με το εξωκλήσι του Αγίου Νεκταρίου. Από εκεί, μπορεί κανείς να δει το χωριό από ψηλά και να θαυμάσει την Λάκκα, τον Κορινθιακό και τον Παρνασσό. Μόλις 5 χλμ. από την πλατεία του χωριού, απέχει η Αρβανίτσα. Ένας χώρος δασικής αναψυχής, που βρίσκεται υπό την προστασία της Κοινότητας Κυριακίου. Είναι ένα καταπράσινο τοπίο μέσα στα έλατα, σαν βγαλμένο από παραμύθι, όπου υπάρχει αναψυκτήριο, παιδική χαρά και πολύ γρασίδι και δροσιά, που βοηθούν τους εκδρομείς να ξεφύγουν για λίγο από την μονότονη καθημερινότητα. Λίγο μακρύτερα βρίσκεται το Μπαμπλούκι. Μια περιοχή με καταπληκτική θέα στον Κορινθιακό, μακριά από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Τον χειμώνα τα χιόνια κατακλύζουν το Μπαμπλούκι, ενώ το καλοκαίρι ανεβαίνουν εκεί οι βοσκοί μέχρι τον επόμενο χειμώνα. Η τοποθεσία "Νέα Ελβετία" προσφέρει έναν εκπληκτικό συνδυασμό βουνού και θάλασσας. Τέλος, ο Καραχάλιος (Παναγία Καλαμιώτισσα), ο Καριώτης και ο Ταρσός είναι οι παραθαλάσσιοι οικισμοί του Κυριακίου. Εκεί περνούν τους καλοκαιρινούς μήνες οι κάτοικοι του χωριού, απολαμβάνοντας τις καθαρές παραλίες, τα ολόφρεσκα ψάρια και την ησυχία της φύσης, που συνοδεύεται από τον ήχο της θάλασσας, τον θόρυβο των τζιτζικιών και το κελάηδισμα των πουλιών.

Επτάλοφος.
(Αγόριανη)

Χτισμένος αμφιθεατρικά πάνω σε επτά μικρούς λόφους (από εκεί και το όνομα Επτάλοφος), ανάμεσα στις κατάφυτες πλαγιές του Παρνασσού, γεμάτος με τα αιωνόβια έλατα του Παρνασσού, πλατάνια, φτελιές, κερασιές, μηλιές και καστανιές σε υψόμετρο μεταξύ 850 μ έως 1000 μ στην βορειοδυτική πλευρά του Παρνασσού. Παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Αγόριανη {Αγορά + άνω, Ιωνική διάλεκτος αγορή + άνη}. Μέχρι το 1670 τη βρίσκουμε ως Αγία Μαρίνα {κατ' άλλη πληροφορία ως 'Aγιοι Ανάργυροι μη διασταυρωμένη}. Χωριό ιστορικό, καταφύγιο των βυζαντινών αυτοκρατόρων Κομνηνών, πατρίδα των αγωνιστών και οπλαρχηγών του 1821 (Κομνά, Θεοδώρου και Σταμάτη Τράκα κ.ά.), κάηκε ολοσχερώς στην Kατοχή. Ο Επτάλοφος ή Αγόριανη, είναι ένα από τα ομορφότερα θέρετρα της Ελλάδας, με καθαρό αέρα, δροσιά το καλοκαίρι, και πολλά χιόνια το χειμώνα μπορεί να το προσεγγίσει κανείς τόσο από την Αμφίκλεια (22,5 χλμ.) όσο και από την Αράχοβα (21,5 χλμ.). Ο Επτάλοφος που ποτίζεται από χίλιες δύο γραφικές πηγές με δροσερά και γάργαρα νερά, κυριότερη πηγή η Βασιλική γνωστή για το χωνευτικό νερό της. Έχει μοναδική πρόσβαση προς τον Εθνικό δρυμό καθώς και στο διεθνές Ορειβατικό - Πεζοπορικό μονοπάτι Ε4 για ξεναγήσεις, παρατηρήσεις και μελέτες. Το κομμάτι που ανήκει στον Παρνασσό ξεκινά από το 51ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Άμφισσας-Γραβιάς σημείο στο οποίο ''ενώνονται'' ο Παρνασσός με την Γκιώνα. Με την ένδειξη Ε4 από την κεντρική πλατεία του χωριού ξεκινούν δύο διαδρομές, μία προς Δελφούς και μία άλλη προς Καλοσκοπή. Αξίζει ο επισκέπτης να κάνει τη μαγευτική διαδρομή μέσα από τον ελατοσκέπαστο Παρνασσό μέχρι την Αράχοβα (24 χλμ) ή μέχρι την κορυφή του (Λιάκουρα) για να δει την ανατολή του ήλιο που θα του μείνει αλησμόνητη ή να ξαποστάσει στο καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου. Αξίζει να δείτε επίσης, τη Βρωμόβρυση και το Πυργάκι για απολαυστική τους θέα, τον Επτάστομο και τον καταρράχτη της Μάτεσης ύψους περίπου 60 μέτρα μοναδικού φυσικού κάλλους.

Τιθορέα.
(Βελίτσα)

Η ονομασία Τιθορέα κατά τον Παυσανία, προήλθε από έναν λοφίσκο του όρους Παρνασσού, γνωστή και σαν Βελίτσα που στα σλαβικά σημαίνει απάτητο μαντρί, εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με το θαυμάσιο περιβάλλον της, με αποκορύφωση το αισθητικό της δάσος, μοναδικό στο είδος του σε όλο το νομό Φθιώτιδας. Η Τιθορέα είναι το κέντρο του μονοπατιού Ε-65, δίπλα στο περίφημο φαράγγι του Καχαλά, όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει τον παλαιό νερόμυλο "της Εκκλησιάς το Μύλο", μέσα από μια μαγευτική διαδρομή με πολλές σπηλιές και βράχους σε διάφορα σχήματα. Μπαίνοντας στο χωριό, αριστερά, υπάρχουν υπολείμματα τείχους ελληνιστικών χρόνων που προστάτευε τον οικισμό. Στην αρχαιότητα η Τιθορέα ήταν από τις σημαντικότερες πόλεις της Φωκίδας με ίχνη κατοίκησης από το 2000 π.Χ. Το αρχαίο της τείχος 4ος αιώνας π.χ. και το Κάστρο της, η προνομιούχος γεωγραφική της θέση, την ανέδειξαν σαν το ισχυρότερο κέντρο της αρχαίας εποχής. H πόλη καταστράφηκε δύο φορές και μετά την τρίτη ανοικοδόμησή της απέκτησε τα ωραία τείχη και το όνομα Τιθορέα. Ψάξτε να δείτε το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Έχει παλιές τοιχογραφίες αλλά το «highlight» είναι τα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά του 3ου π.X. αιώνα. Θα τα δείτε κάτω από το γυάλινο φωτισμένο δάπεδο. Για την ταυτόχρονη τραχύτητα αλλά και γλυκύτητα του εδάφους της, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έστησε εδώ το στρατηγείο του, στην ξακουστή σπηλιά του, την οποία οι ντόπιοι αποκαλούν Μαύρη Τρύπα. Χρειάζεται πεζοπορία τουλάχιστον δυόμισι ωρών (με την επιστροφή). Ο Ανδρούτσος εγκαταστάθηκε εδώ μαζί με τη μητέρα του, τη γυναίκα του Ελένη, την αδελφή του, καπεταναίους, φρουρά και τον Άγγλο φιλέλληνα Τρελόνι ο οποίος έφερε και μικρά κανόνια από την Αγγλία. Πώς χώρεσαν όλοι αυτοί; Πριν από την εγκατάσταση ο Ανδρούτσος έβαλε μάστορες να διαμορφώσουν τη σπηλιά που είχε δύο διαζώματα, προκειμένου να γίνει άνετη η διαβίωση. Υπήρξε το ορμητήριο του Ανδρούτσου από το 1822 μέχρι το 1825. Πολλοί κυνηγοί θησαυρών πέρασαν από τη Σπηλιά του Δυσσέα , όπως την ονόμασαν οι κάτοικοι της Τιθορέας. Οι μύθοι περί κρυμμένων θησαυρών από τον Ανδρούτσο την περιβάλλουν ακόμη.

Κάτω Τιθορέα.

Η Κάτω Τιθορέα βρίσκεται στην έξοδο του νομού Βοιωτίας προς Φθιώτιδα στο 15ο χλμ. της παλαιάς Εθνικής οδού Αθηνών Λαμίας, βόρεια του ορεινού όγκου του Παρνασσού νότια του ορεινού όγκου του Καλλιδρόμου σε δεσπόζουσα κεντρική θέση μιας ευρύτερης περιοχής στη κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισού. Είναι έδρα του δήμου Τιθορέας με πληθυσμό 4902 κατοίκους. Η Κάτω Τιθορέα είναι από τις λίγες κωμοπόλεις στην Ελλάδα που παρουσιάζουν αυξανόμενο πληθυσμό και αυτό φυσικά οφείλεται στην εξαιρετική γεωγραφική της θέση. Με όποιο όνομα κι αν εμφανίστηκε στην ιστορική της διαδρομή, είτε σαν "Καλύβια" μέχρι το 1912, είτε σαν "Κηφισσοχώρι" μέχρι το 1955, είναι μια πόλη με πανάρχαια Ιστορία. Η ιστορία αναφέρει ότι πριν τους Μηδικούς Πολέμους στην περιοχή υπήρχαν οι πόλεις Νέων (σημερινή Τιθορέα) και οι Πεδιείς (σημερινή Κάτω Τιθορέα) που κάηκαν από το στρατό του Ξέρξη. Το εκτεταμένο επιφανειακό υλικό, το πλήθος των τάφων, οι αρχαϊκές ταφικές επιγραφές και τα νομισματικά ευρήματα μέσα και ανατολικά από την Κάτω Τιθορέα (Κηφισσοχώρι) αποτελούν ισχυρές αποδείξεις για την ύπαρξη μιας πόλεως που έζησε πριν από τον 2ο Ιερό πόλεμο και που σύμφωνα με τη σειρά απαριθμήσεως την Φωκικών πόλεμων από τον Ηρόδοτο θα πρέπει να ήταν οι Πεδιείς. Σύγχρονη πόλη σήμερα, όπου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να συναντήσει αξιόλογα και μεγάλα πάρκα όπως αυτό του Αγ. Δημητρίου, στην κατάφυτη από σκιερά δέντρα κεντρική πλατεία, να επισκεφτεί το παλαιό πέτρινο γεφύρι της Μαγούλας και τον προϊστορικός συνοικισμός στον σμώλο γήλοφο, να θαυμάσει από κοντά το παραδοσιακό εργαστήρι ειδών Λαϊκής Τέχνης, τον Ιερό Ναό Αγ. Χαραλάμπους με το θαυμάσιο περιβάλλοντα χώρο και το αλσύλλιο της Αγ. Παρασκευής. Επιπλέον αξίζει να δείτε μια παλαιά μηχανή σιδηροδρομικού συρμού του ΟΣΕ που κοσμεί το σταθμό Τιθορέας. Το τραίνο αποτελεί βασικό μέσο μεταφοράς και σύνδεσης με την Αθήνα (διαδρομή 1 ώρα και 30'). Σ'όλη την περιοχή της Κάτω Τιθορέας γίνονται πολλές θρησκευτικές πανήγυρεις με παραδοσιακές ορχήστρες στις γιορτές, της Αγίας Μαρίνας 17 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής 26 Ιουλίου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος 6 Αυγούστου και της κοίμησης της Θεοτόκου 15 Αυγούστου.

Πολύδροσος.
(Σουβάλα)

Το χωριό Πολύδροσος ή Σουβάλα έως το 1928 κεφαλοχώρι 1500 κατοίκων είναι ένα αξιόλογο τουριστικό θέρετρο, χτισμένο στους κατάφυτους από ένα πυκνό δάσος μαύρης πεύκης πρόποδες του Παρνασσού. Η λέξη Σουβάλα, γράφουν μερικοί, είναι λέξη Τούρκικη και σημαίνει "πολύ νερό". Για άλλους η λέξη Σουβάλα είναι λέξη Σλάβικη, και σημαίνει κοίλωμα με γύρω βουνά. Κατά τον Κώστα Αθ. Παπαχρίστο "Το Σουβάλα" από το Σλάβικο Suvala, που σημαίνει "έλος" και που είχε διαδοθεί σαν προσηγορικό κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους στον ευρύτερο Ελληνικό χώρο. Έχει καλές καφετέριες, ταβέρνες και ξενώνες. Το χωριό αποτελεί την οικιστική συνέχεια της Απάνω Σουβάλας, οι κάτοικοι της οποίας μετά το σεισμό του 1870 αναγκάστηκαν να κατέβουν προς τον κάμπο. Έχει άφθονα νερά, υγιεινό κλίμα και ωραία θέα προς το λεκανοπέδιο Λιλαίας-Γραβιάς. Σε απόσταση 2χλμ. Δυτικά πρέπει να κάνετε οπωσδήποτε μια βόλτα στην περιοχή της Αγίας Ελεούσας , από τις πιο μαγικές τοποθεσίες του Παρνασσού με ερείπια αρχαίων και βυζαντινών χτισμάτων, νερά, πλατάνια και εξαιρετική θέα στο χωριό. Φτάνοντας θα δείτε αριστερά σας τα ερείπια του βυζαντινού ναού της Παναγίας της Μαυρομαντίλας (Αγία Ελεούσα) ναός σταυροειδής σπάνιας αρχιτεκτονικής, ο οποίος πρέπει να χτίστηκε μεταξύ 5ου και 7ου αι. Λίγο μετά θα δείτε πέτρες και κολόνες από τα ερείπια του παλαιοχριστιανικού ναού του Αγ. Χριστόφορου. Ανάμεσα στις δύο εκκλησίες «κρύβεται» το σπήλαιο Πολυδρόσου, που ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα (1988), αλλά δεν είναι επισκέψιμο. Τελειώνοντας την περιήγηση μπορείτε να ξαποστάσετε στο χώρο αναψυχής της Αγίας Ελεούσας, όπου υπάρχουν οι πηγές του Βοιωτικού Κηφισού και ερείπια αρχαίου ιερού της Λιλαίας (ίσως των Χαρίτων). Προχωρώντας ακόμα πιο ανατολικά, ο επισκέπτης συναντά ίχνη της ακρόπολης της αρχαίας πόλης της Ερώχου. Στο δρόμο για τον Παρνασσό και σε απόσταση 6 χλμ απλώνεται στις κατάφυτες από ένα πυκνό δάσος μαύρης Πεύκης πλαγιές του, η 'Aνω Πολύδροσος (Πάνω Σουβάλα) γραφικός παραθεριστικός οικισμός με άφθονα νερά και ταβέρνες. Συνεχίζοντας σε απόσταση 8 χλμ μέσα από μία καταπληκτική διαδρομή που εναλλάσσονται το έλατο, το πεύκο, το κέδρο και γάργαρες πηγές, φτάνουμε στο Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού.

Λιλαία.

H αγαπημένη αρχαία πόλη της Φωκίδας. Γιατί ήταν χτισμένη δίπλα στις πηγές του Κηφισού. Παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Κάτω Αγόριανη και κατοικήθηκε τον 19ο αιώνα από κατοίκους της Αγόριανης. Το όνομά της οφείλει στην Αρχαιότατη Φωκική πόλη Λίλαια, για την οποία ο Παυσανίας γράφει: ''Η Λίλαια έχει θέατρο, αγορά Λουτρά υπάρχουν και ιερά του Απόλλωνα και ένας της 'Aρτεμης με όρθια Αγάλματα από Πεντελικό μάρμαρο, Αττικής τεχνοτροπίας. Για τη Λίλαια λένε ότι ήταν μια από τις ονομαζόμενες Ναϊδες, κόρη του ποτάμιου θεού Κηφισού. Από τη νύμφη αυτή λένε ότι πήρε το όνομα η πόλη''. Κοντά στα ξωκλήσια της Αγίας Ελεούσας και του Αγίου Χριστόφορου - έξω από τον Πολύδροσο - υπήρχε λατρευτικός χώρος του θεού, πολύ κοντά στις πηγές του. Όταν η Λιλαία καταστράφηκε από τον Φίλιππο το 346 π.X., συνοικίστηκε ο Έρωχος, ο οποίος βρισκόταν στη θέση του σημερινού Πολύδροσου. Η αρχαία πόλη της Λίλαιας γνώρισε την ακμή μεταξύ 7ου και 10ου αι. Τα τείχη της είχαν σχήμα τετραγώνου και εκτείνονταν από τον κάμπο μέχρι τους πρόποδες του Παρνασσού. Οι πύργοι της ήταν πολλοί. Ορισμένοι διατηρούν ακόμη τα παράθυρα και τις πολεμίστρες τους. Ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας. Δείτε τα τείχη της Λιλαίας και τους διάσπαρτους, κατά μήκος, πύργους. Είναι δίπλα στον δρόμο και είναι πολύ εντυπωσιακά.. Αν έχετε τζιπ μπορείτε να πλησιάσετε αυτόν που δεσπόζει στην κορυφή. Το χωριό διατηρεί το παραδοσιακό του χρώμα, κυριαρχούν τα πέτρινα σπίτια με τις πλακόστρωτες αυλές. Μπροστά του απλώνεται ο κάμπος του Βοιωτικού Κηφισού και χαρίζει στον επισκέπτη ένα ευχάριστο και πανέμορφο θέαμα. Είναι γενέτειρα πολλών επώνυμων ανθρώπων στην ιστορική της διαδρομή ενώ κάηκε ολοσχερώς στην Kατοχή.

Αμφίκλεια.
(Δαδί)

Η Αμφίκλεια ή Δαδί βρίσκεται στον νομό Φθιώτιδας στις υπώρειες του Παρνασσού. Απέχει 40χλμ. από την Δαύλεια και 60 χλμ. από την Λιβαδειά. Λέγεται πως χτίστηκε μεταξύ 1880 και 1940, η ιστορία της όμως μάλλον χάνεται στα βάθη του χρόνου. Αναφέρεται από τον Παυσανία, ενώ ο Ηρόδοτος σημειώνει την ολοσχερή καταστροφή της από τον Ξέρξη μετά τη νίκη του στις Θερμοπύλες. Γνωστή στην αρχαιότητα σαν Οφιτεία και μεταγενέστερα σαν Αμφίκαια. Μετά από διαταγή των Αμφικτιόνων η Αμφίκαια μετονομάσθηκε σε Αμφίκλεια ενώ κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, μετονομάστηκε σε Δαδί (καίω). Το όνομα Δαδί διατηρήθηκε μέχρι το 1915 όπου και μετονομάστηκε σε Αμφίκλεια. Είχε σημαντική εμπορική δραστηριότητα από το 1900 μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε παρήκμασε. Το 2005 κηρύχθηκε παραδοσιακός οικισμός. Ο πυρήνας του αποτελείται από περίπου 500 νεοκλασικά και πέτρινα σπίτια με τοξωτές αυλόπορτες. Θα τα απολαύσετε περπατώντας στην οδό Καραμερτζάνη, η οποία ξεκινά από την Πάνω Πλατεία. Στην Κάτω Πλατεία σας περιμένει το Μουσείο Άρτου. Σήμερα είναι ένα χωριό που θα σας γοητεύσει από την πρώτη στιγμή. Πίσω από το σύγχρονο τσιμεντένιο προφίλ κρύβονται στοιχεία μοναδικής λαϊκής αρχιτεκτονικής: νεοκλασικά πέτρινα σπίτια, πλακόστρωτα σοκάκια, ιστορικές βρύσες και όμορφες εκκλησιές. Έξω από το χωριό, αξίζει να περπατήσετε στο πανέμορφο ελατοδάσος αναζητώντας το μικρό μοναστήρι της Αγίας Ιερουσαλήμ του 1200, χτισμένο σε σπηλιά από Ναΐτες Ιππότες. Μια ωραία διαδρομή πάνω από την Αμφίκλεια οδηγεί στη μονή Δαδίου (ή Παναγία Γαυριώτισσα) . Εδώ είχε χτιστεί μοναστήρι στους βυζαντινούς χρόνους, αλλά τα κτίρια που σώζονται στις μέρες μας είναι του 18ου αι. Το υπέροχο καθολικό είναι αφιερωμένο στην Παναγία, δυστυχώς όμως οι τοιχογραφίες που απεικονίζουν σκηνές και πρόσωπα από την Αγία Γραφή δεν έχουν συντηρηθεί. Στον χώρο αναψυχής απέναντι από τη μονή θα απολαύσετε τη θέα στον κάμπο.

Αντίκυρα.

Η Αντίκυρα βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνιά του Νομού Βοιωτίας στα Βόρεια του Κορινθιακού Κόλπου. Ιδρυτής της, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ο μυθικός ήρωας Αντικυρέας, ο οποίος θεράπευσε τον Ηρακλή από τη μανία που τον είχε καταλάβει με το φυτό, τον "ελλέβορα", ένα φαρμακευτικό βότανο κατά της κατάθλιψης και της επιληψίας που φύεται στα βουνά της Αντίκυρας. Από τον ήρωα αυτό πήρε και το όνομα της. Σπουδαία παραλιακή πόλη της αρχαίας Φωκίδας. Για πρώτη φορά την συναντούμε με το όνομα Κυπάρισσος να παίρνει μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Από το λιμάνι της απέπλευσε ο στόλος των φωκικών πόλεων με 40 πλοία για να λάβει μέρος στην εκστρατεία των Ελλήνων κατά της Τροίας. Από τότε και ως το 620 μ.Χ., που καταστράφηκε από σεισμό, διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην περιοχή στα βόρεια του Κορινθιακού κόλπου. Στους κλασικούς και τους ελληνιστικούς χρόνους ακολούθησε την τύχη των άλλων φωκικών πόλεων, οι οποίες για δυόμισι περίπου αιώνες προσπάθησαν να πάρουν υπό τον έλεγχό τους το Δελφικό Ιερό. Οι "ιεροί πόλεμοι" που ξέσπασαν καθόρισαν την ιστορία της περιοχής. Αποτέλεσμα των πολέμων αυτών ήταν η καταστροφή των πόλεων, η εξουθένωση και ο διασκορπισμός των κατοίκων τους. Στους ρωμαϊκούς χρόνους το λιμάνι της Αντίκυρας χρησιμοποιείται από τους Ρωμαίους για μεταφορά στρατού και εφοδίων. Ο μυχός του όρμου της Αντίκυρας έχει στην είσοδό του δύο αντικριστές χερσονήσους, τη Μούντα στα ανατολικά και τη Κεφαλή στα δυτικά. Ανάμεσα σε αυτές είναι η είσοδος του όρμου όπου βρισκόταν ο αρχαίος οικισμός. Η Κεφαλή είναι ουσιαστικά ένα πετρώδης ύψωμα που φτάνει τα 346 μ. Στην πλευρά του υψώματος που βλέπει προς την Αντίκυρα εντοπίστηκε και ερευνήθηκε στο παρελθόν λάξευμα πλάτους 8,5 μ. με κόγχες για την τοποθέτηση αναθημάτων. Το λάξευμα ταυτίστηκε με ιερό περίβολο της Άρτεμης η οποία τιμόταν από τις γυναίκες τις περιοχής. Μία επιγραφή που βρέθηκε πιστοποιεί τη λατρεία της θεάς ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΝΕΘΗΚΕ. Ο Παυσανίας είδε το λατρευτικό άγαλμα, μεγέθους λίγο μεγαλύτερου του φυσικού και το αναφέρει ως έργο του Πραξιτέλη. Παλαιότερα ονομάζονταν « Ασπρα Σπίτια » από την λάμψη των μαρμάρων των επιβλητικών κτιρίων που κοσμούσαν την αρχαία και παλαιοχριστιανική πόλη. Το σημερινό της όνομα το πήρε το 1929. Μέχρι το 1960 ήταν ένα μικρό ψαροχώρι όταν εγκαταστάθηκε κοντά η εταιρεία Αλουμίνιον της Ελλάδος με το εργοστάσιο παραγωγής αλουμίνας και αλουμινίου αναπτύχθηκε θεαματικά. Σήμερα είναι μια σύγχρονη κωμόπολη με σύγχρονες υποδομές φιλοξενίας και διασκέδασης, λιμάνι πρόσδεσης μικρών σκαφών με παροχές ρεύματος και νερού, όμορφες παραλίες, φρεσκότατο ντόπιο ψάρι, πολιτιστική ανάπτυξη και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα όπως ο ναός του Ποσειδώνα και η πεντάκλιτη βασιλική της Επισκοπής Αντίκυρας με ψηφιδωτό δάπεδο των αρχών του 6ου αι. μ.Χ.

Χρισσό.

Το Χρισσό που πήρε το όνομα του από την αρχαία πόλη της 'Κρίσας', η οποία χτίστηκε - κατά τον Όμηρο- τον 14ο ή 15ο π.Χ. αιώνα. Ίχνη ερειπίων των τειχών της αρχαίας Κρίσας, που καταστράφηκε από τους Αμφικτίονες στον πρώτο Ιερό Πόλεμο, γύρω στο 590 π.Χ., σώζονται πάνω στο λόφο Στεφάνι, νοτιότερα από τη σημερινή κωμόπολη. Εκεί στην αρχή της κατάφυτης από ελαιόδενδρα πεδιάδας, το λεγόμενο 'Κρισαίο Πεδίο', που απλώνεται ως τη θάλασσα της Ιτέας, βρισκόταν στην αρχαιότητα ο Ιππόδρομος των Δελφών, όπου ετελούνταν τα 'Πύθια', αγώνες με πανελλήνια εμβέλεια. Το Χρισσό σήμερα είναι μία ευπρόσωπη κωμόπολη, με σπίτια (αρκετά από αυτά νεοκλασικής τεχνοτροπίας, δείγμα της παλαιότερης ευημερίας των κατοίκων από τα προϊόντα της ελιάς), που περιβάλλονται από ολοπράσινους κήπους, με δύο γραφικές πλατείες που δροσίζουν αιωνόβια πλατάνια, με παραδοσιακές ταβέρνες, με ευγενικούς και φιλόξενους κατοίκους, στην πλειονότητα τους αγρότες. Βορειοδυτικά του Χρισσού, σε απόσταση 7 χιλιομέτρων, βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Η πρόσβαση στο μοναστήρι γίνεται και από τους Δελφούς, μέσω του ίδιου -ασφαλτοστρωμένου- δρόμου. Χτισμένο σε μια μαγευτική τοποθεσία, σε υψόμετρο 400 μ., 'εποπτεύει' όλη την έκταση του τεράστιου ελαιώνα της Άμφισσας, τον Κορινθιακό κόλπο, το Γαλαξίδι και αντίκρυ τα βουνά της Πελοποννήσου. Ο επισκέπτης σήμερα μπορεί να θαυμάσει κυρίως το ωραιότατο ξυλόγλυπτο τέμπλο του με παραστάσεις από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, έργο σπουδαίου καλλιτέχνη από την Ήπειρο, αλλά και την πολύτιμη βιβλιοθήκη του, με χειρόγραφα έγγραφα και επιστολές από την περίοδο της επανάστασης.

Ο Καιρός